Obieg wody w przyrodzie jest nieodzownym elementem istnienia całego ekosystemu. Bardzo ważną częścią tego procesu są wody podziemne, które aktywnie uczestniczą w obiegu wód w środowisku. Swoją objętością nawet kilkakrotnie przekraczają one wody oceanów. Ich częścią są istotne dla funkcjonowania człowieka wody gruntowe.
Czym są wody gruntowe?
Wody gruntowe to inaczej wody podziemne, które znajdują się pod powierzchnią ziemi, poniżej strefy saturacji i wypełniają pory oraz pęknięcia w skałach. Leżą one na niższym poziomie niż wody przypowierzchniowe – te znajdują się bardzo płytko pod powierzchnią gruntu i z reguły są niestety zanieczyszczone m.in. przez działalność człowieka.
Natomiast wody podziemne nie podlegają bezpośrednio wpływowi czynników atmosferycznych, dzięki czemu mogą być wykorzystywane w celach spożywczych. W przeciwieństwie do wód przypowierzchniowych (nazywanych też wodami zaskórnymi) nie podlegają one zmianom temperatury w ciągu doby – cechuje je równowaga termiczna.
Poziom wód gruntowych
Ich zwierciadło znajduje się przynajmniej kilka metrów pod powierzchnią gruntu, natomiast poziom zmienia się w ciągu roku. Związany jest on między innymi z typem gleby oraz warunkami hydrologicznymi. Np. przy ziemi piaszczystej poziom wód znajduje się głęboko, a przy glebach o sporej nasiąkliwości jest on wyżej. Ponadto w czasie roztopów czy dłuższych opadów ich poziom podnosi się, natomiast w czasie suszy opada.
Zasilanie wód
Uzupełnianie wód podziemnych jest zależne od kilku czynników. Podstawą są oczywiście warunki klimatyczne, ukształtowanie terenu i przepuszczalność podłoża, czyli zdolność przewodzenia wody przez skały. Ta zależy od wielkości porów w skale i istniejących między nimi połączeń. Źródłem zasilania są przede wszystkim opady. Dlatego też można powiedzieć, że wody gruntowe to przefiltrowane wody opadowe, w związku z czym są zdatne do spożycia.
Eksploatacja wód podziemnych
W Polsce praktycznie nie ma wód powierzchniowych, które mogłyby być wykorzystywane jako woda pitna (a nawet do przemysłu spożywczego czy farmaceutycznego). W związku z tym eksploatowane są wody gruntowe, które są znacznie czystsze. Niestety, procesy te mają też negatywne skutki.
Intensywne eksploatowanie wód gruntowych obniża ich zwierciadło, w związku z czym stają się one coraz trudniej dostępne. Innym istotnym problemem są również szkodliwe zmiany w ekosystemach. Przez mniejszą wilgotność ziemi gatunki wymagające wilgotnej gleby „wypadają” z danych obszarów, a na ich miejscu pojawiają się gatunki sucholubne. Efektem jest stepowienie krajobrazu.
W eksploatowanych ujęciach może też dojść do pogorszenia jakości wody. Dodatkowo tam, gdzie znajdują się ujęcia wód podziemnych może nastąpić osiadanie gruntu. Dzieje się tak, gdyż woda po wypompowaniu pozostawia po sobie pustą przestrzeń, a grunt pod wpływem własnego ciężaru osiada.
Nadmierne działania człowieka wpływają nie tylko na wody powierzchniowe, ale także na te znajdujące się pod powierzchnią ziemi. Aby utrzymać jak najlepszy stan wód na ziemi ważna jest świadomość występujących problemów, ograniczanie negatywnych działań i ingerencji człowieka, a także odpowiednie zagospodarowanie wody deszczowej, która jest nieodzownym elementem uzupełniania wód gruntowych.
Edukacyjne parki wodne sposobem na retencję w przestrzeni publicznej
