Powódź, czyli przejściowe wezbranie wód w ciekach, które przyczynia się do zatopienia obszarów lądowych normalnie nie pokrytych wodą, to zjawisko które stosunkowo często występuje w niektórych obszarach naszego kraju. Dlaczego do niego dochodzi i jak można powodziom zapobiegać?
Jakie są przyczyny występowania powodzi?
Do występowania powodzi przyczynia się kilka elementów, często występujących razem. Są to przede wszystkim wzrost uszczelnienia powierzchni terenu poprzez jego zabudowę (asfalt, beton na ulicach, chodnikach, placach i obejściach domów, ale także same dachy domów), zachodzące zmiany klimatyczne zwiększające intensywność opadów oraz brak retencji w miejscach formowania się odpływu deszczu, czyli jak najbliżej miejsca gdzie spada on na ziemię.
Problemem są też wieloletnie zaniedbania związane z zabezpieczeniem terenów zagrożonych powodziami, zły stan infrastruktury oraz niewystarczające środki finansowe, które mogłyby pokryć koszty działań zapobiegawczych. Niestety pokutuje też brak wiedzy i świadomości decydentów, inwestorów ale i projektantów. Wiele miast nie jest w ogóle przygotowanych na nagłe i intensywne opady oraz skuteczne gromadzenie lub odprowadzanie dużych ilości deszczówki. Ponadto coraz więcej osób dotykają skutki powodzi, bowiem coraz częściej zasiedlane są tereny narażone na zalania.
Rodzaje powodzi
Powodzie są klasyfikowane ze względu na przyczyny ich występowania. W Polsce wyróżnia się następujące rodzaje powodzi:
– opadowe – spowodowane dużą ilością opadów. Mogą to być opady o bardzo dużym natężeniu lub długotrwałe, na dużym obszarze zlewnym. Szczególnie szybkie wezbrania wód powstają na rzekach górskich i podgórskich. Dużym problemem staje się energia spływających nadmiernie uregulowanymi korytami wód, która trudna jest do technicznego ujarzmienia gdy raz zaburzy się równowagę cieku i zabuduje jego koryto, nie pozwalając na swobodne rozlewanie się wody w terenach gdzie byłoby to stosunkowo niegroźne;
– roztopowe – spowodowane są topnieniem śniegu i są najgroźniejsze na rzekach nizinnych;
– sztormowe – występują na rzekach, które uchodzą do Bałtyku, wybrzeżach i zalewach. Powstają podczas silnych wiatrów, które spychają wodę ku brzegowi powodując powódź lub ograniczają możliwość odpływu wód z rzek;
– zatorowe – spowodowane są zamarzaniem rzeki, kiedy to powstaje ogromna i głęboko zalegająca skorupa lodowa na rzece. Najgroźniejsze powodzie zatorowe powstają podczas wezbrań roztopowych na dużych rzekach nizinnych oraz na ujściach rzek wpadających do Bałtyku, kiedy to spływająca kra lodowa zatrzymuje się tworząc zatory.
Jak zapobiegać powodziom?
Przy bardzo intensywnych opadach bardzo często nie jesteśmy w stanie przewidzieć momentu pojawienia się powodzi. Jednak wtedy ważne są działania prewencyjne ograniczające ich skutki. Jak można to zrobić? Jednym z popularniejszych sposobów jest budowanie wałów przeciwpowodziowych lub regulowanie koryt rzek. Niestety takie działanie często przyspieszają odprowadzanie wód i nie likwidują problemu, przenosząc go tylko w inne, niżej położone miejsce.
O wiele skuteczniejszą metodą jest utrzymywanie i zwiększanie naturalnej retencji i budowa zbiorników retencyjnych szczególnie w miastach lub przy drogach. Powinny one powstawać tam, gdzie urbanizacja doprowadziła do utwardzenia miejsc, w których dawniej woda gromadziła się i wsiąkała w czasie opadów. Takie zbiorniki muszą być odpowiednio wymiarowane. Obliczanie ich pojemności i ich lokalizowanie wcale nie jest trywialne. Najlepiej jest, gdy takie zbiorniki służą jeszcze gromadzeniu wody na wypadek suszy i są automatycznie opróżniane w razie potrzeby.
RETENCJA.PL Sp. z o.o. stworzyła Polski Atlas Natężeń Deszczów, który umożliwia wyznaczanie natężenia deszczu miarodajnego (czyli takiego, który służy do projektowania i wymiarowania zbiorników retencyjnych) dla każdego miasta Polski. Przy jego pomocy można prawidłowo zwymiarować zbiornik retencyjny. Dobrać prosty zbiornik można także korzystając z platformy www.WaterFolder.com. Służą do tego zamieszczone na tej stronie internetowej darmowe kalkulatory.
W praktyce hydrotechnicznej projektuje się także zbiorniki suche, poldery napełniające się w czasie powodzi, a przy jej braku służące jako pastwiska, łąki czy tereny rekreacyjne. W miastach planuje się również kanały ulgi przeprowadzające bezpiecznie wody powodziowe przez tereny zurbanizowane.
Niezwykle istotne jest zagospodarowanie wody deszczowej i jej powrót do środowiska zgodnie z ideą nowego Prawa Wodnego i Ramowej Dyrektywy Wodnej. Budowa niewielkich zbiorników retencyjnych pozwala gromadzić wodę opadową, którą można później użyć podczas okresów bezopadowych.
Nie można również zapomnieć o skutecznym prognozowaniu nadchodzących zjawisk pogodowych i systemie przekazywania informacji o zbliżających się zagrożeniach. Dzięki zainstalowaniu deszczomierzy możliwe jest prognozowanie skutków zjawisk w oparciu o realne dane o opadach. Dzięki nim możliwe jest wcześniejsze przygotowanie się mieszkańców do zagrożeń i przeprowadzenia odpowiednich działań. Problem zarządzania wodami opadowymi wymaga lokalnej strategii, która znajdzie odzwierciedlenie w planowaniu przestrzennym i na ogół wpisuje się w wizję „smart city” – miast przyjaznych i bezpiecznych, miast zdrowych, pełnych zieleni i bogatych w tzw. mikro retencję lub zielono-niebieską infrastrukturę, miast nowocześnie zarządzanych. Coraz więcej władz miast, także w Polsce, rozumie potrzeby zmian. Warto zmieniać podejście dla naszego bezpieczeństwa, ale i z myślą o naszych dzieciach, tak by dorastały i żyły w przyjaznym, zdrowym i bezpiecznym otoczeniu.
Jak sobie radzić z problemami dotyczącymi zarządzania wodami opadowymi w miastach i gminach?
Miasta oraz gminy co raz częściej zmagają się z problemami dotyczącymi zarządzania deszczówką. RETENCJA.PL Sp. z o.o. stworzyła specjalnie w tym celu bezpłatny Przewodnik, który porusza aspekty takie jak:
- opłaty za wody opadowe
- likwidacja podtopień
- wykorzystanie wód deszczowych
- optymalizacja zarządzania
- planowanie przestrzenne
- przejęcie systemu w zarządzanie
Aby pobrać praktyczny Przewodnik kliknij: POBIERZ
Jeżeli zagadnienie powodzi jest dla Ciebie interesujące i chcesz dowiedzieć się więcej, zachęcamy do naszych artykułów blogowych:
- Eksperci: Pogoda rzuca wyzwanie samorządom
- Przygotujmy miasta na realne opady
- Podtopione garaże i piwnice. Dlaczego tak się dzieje?
